راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش مقاله تحلیلی (3)

تحلیل سیاسی؛ ارکان و شاخصه ها

اسماعیل کوشکباغی

در شماره قبل مفاهیم و ارکان تحلیل سیاسی را ذکر کردیم و در این شماره شاخصه ها و ابعاد ارکان تحلیل بیان خواهد شد. گفته شد که ارکان تحلیل سیاسی شامل پنج بخش می باشد که شامل: 1- اخبار و اطلاعات؛ 2- دانش و فهم سیاسی؛ 3- تجزیه و تحلیل؛ 4- کشف ارتباط تسلسلی و متقابل حوادث؛ 5- ارزیابی و جمع بندی است که هر کدام از ارکان را توضیح می دهیم:
1- اخبار و اطلاعات
برای هر تحلیلگر سیاسی، دستیابی به اطلاعات صحیح مربوط به خبری که قصد تحلیل آن را داریم، بسیار حائز اهمیت است، چرا که در صورت ارائه نکردن اطلاعات و یا غیر موثق بودن اطلاعات ارائه شده در تحلیل سیاسی، اساس آن تحلیل و یا بخش مهمی از آن، دچار مشکل خواهد شد، در حالی که هر چه اطلاعات یک تحلیلگر دقیق تر و دارای جزئیات بیشتر باشد، تحلیل او جامع تر و صحیح تر خواهد بود. بنابراین قبل از هر گونه تجزیه و تحلیل یک خبر لازم است اطلاعات کامل و دقیق تری در مورد همان خبر به دست آوریم. امروزه دستیابی به اطلاعات بیشتر می تواند زمینه ساز کسب یا ثبت قدرت برای دولت ها و رهبران جوامع باشد. همچنین داشتن اطلاعاتی دقیق درباره تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجب گسترش نفوذ و برخورداری از امکانات بیشتر مادی و معنوی می شود. به همین دلیل، روز به روز بر اهمیت مرکز اطلاع رسانی به عنوان پایگاهی برای دستیابی به اطلاعات و ابزاری در جهت توسعه اطلاعات و نفوذ بر افکار عمومی افزوده می گردد.
1-1- منابع اطلاعات؛ هر تحلیلگر، بیش از هر چیز و پیش از هر عملی، نیازمند اطلاعات و آگاهی های لازم از موضوع مورد بررسی است که بدون آنها قطعاً تحلیل به دست آمده، ارزش واقعی ندارد، این اطلاعات از راه های گوناگون به دست می آید که هر کدام خود مقوله ای قابل بررسی است و ارزش گذاری خاص خود را دارد، زیرا به تمامی اطلاعات و منابع نمی توان ارزشی مساوی و یکسان داد.
امروزه منابع خبری، متنوع و گسترده است (روزنامه، کتاب، مجله، تلویزیون، رادیو، اینترنت، سایت ها، وبلاگ ها و...) در عین حال بازار شایعات، دروغ پراکنی، اتهام، فریب کاری، خبرسازی، انتقال یک طرفه اخبار و... نیز داغ است و بر این اساس بر تحلیلگران آگاه و بصیر است که از کانال ها و منابع مختلف خبری، اطلاعات کسب کنند و ضمن مطالعه منابع مطمئن به شایعات و خبرسازی ها توجهی نداشته باشند.
1-2- طبقه بندی اطلاعات؛ به طور معمول هر تحلیلگر سیاسی متناسب با نیاز و امکانات خود به مرور زمان اطلاعات مختلفی را که به دست می آورد، دسته بندی و یا طبقه بندی می کند و در بایگانی مناسبی نگهداری می کند تا در زمان مورد نیاز به سهولت بتواند به آنها رجوع کند. برای آسان تر شدن طبقه بندی اطلاعات روش های گوناگونی وجود دارد که می توان از آن بهره برداری کرد.
بیان یک نکته در جمع آوری اطلاعات بسیار مهم است و آن هم اینکه متأسفانه دستگاه های اطلاع رسانی در شرایط امروز اعم از داخلی و خارجی سعی دارند با ارسال انبوه اطلاعات متنوع اما جهت دار، افکار عمومی مردم جهان را تحت سیطره اطلاعاتی خود درآورند، به گونه ای که حتی تصمیم گیری مردم و مسئولان کشورها را تحت تأثیر تبلیغات خود قرار دهند. از آنجا که تحلیلگر سیاسی نیز جدای از جوامع انسانی نیست، ممکن است تحت تأثیر القائات منابع اطلاعاتی قرار گیرد. به همین دلیل او باید بتواند ارزیابی دقیقی از اطلاعات و صحت و سقم آن داشته باشد. به این منظور تحلیلگر سیاسی باید با اصولی آشنا باشد که با اتکا به آن اصول اطلاعات به دست آمده را ارزیابی کنند.
2- دانش سیاسی و فهم سیاسی
یکی از بایسته های اساسی شناخت و تحلیل سیاسی، داشتن علم و دانش سیاسی و ژرف نگری در ابعاد مختلف موضوعات و پدیده های سیاسی است. در اینجا تحلیلگر سیاسی، هم دانش و علم لازم را برای بررسی و تحلیل مسائل داراست و هم با دقت و تأمل به تجزیه و ترکیب داده ها و اطلاعات خام می پردازد و مسئله یا مشکل را می فهمد و ابعاد مختلف آن را ارزیابی می کند.
به عنوان مثال درباره معنا و مفهوم «غوغاسالاری» به این می رسد که: غوغاسالاران، غالباً در خلال بحران ها، تحولات و شکاف ها، حکومتی به طور موقت تشکیل می دهند و اداره امور جامعه به دست افرادی می افتد که نه تابع عقل و خرد، بلکه دستخوش احساسات هستند و در نهایت درجه تلقین پذیری قرار دارند، غوغاسالاری نوع فاسد دموکراسی است و حیات سیاسی غوغاسالاران در بلوا، بحران، عوام فریبی و اغتشاش است.
دانش کافی کمک می کند که مبلغان به خوبی حوادث و وقایع سیاسی و عوامل اصلی و پشت پرده تحولات سیاسی را بشناسند و علاوه بر اینکه خود در دام بحران ها و شبهات نیفتند، بلکه بتوانند پاسخگوی سوالات و شبهات مختلف مردم باشند. در این باره علاوه بر مطالعه مباحث سیاسی و فراگیری رسمی علم سیاست، آشنایی با تاریخ، جغرافی، جامعه شناسی، روان شناسی، انسان شناسی، حقوق و اقتصاد برای تحلیل و تبیین درست وقایع پرفایده است و به فهم و درک تحولات سیاسی کمک می کند و جلوی اشتباهات احتمالی را می گیرد و به انسان بصیرت نافذ برای شناخت صحیح و تحلیل سیاسی راهگشا هدیه می کند.
3- تجزیه و تحلیل
تحلیلگر سیاسی، پس از فهم و شناخت پدیده سیاسی و آشنایی با ابعاد و زوایای مختلف آن و به کار بستن اصول علمی و فرضیه های قابل طرح به تجزیه و تحلیل آن می پردازد و آن را به دقت کالبدشکافی می کند.
در اینجا تأکید بر شکستن مطلب به اجزای تشکیل دهنده آن و یافتن روابط بین اجزا و نحوه سازمان یافتن آنها است، سپس به تجزیه و تحلیل موضوع و پدیده سیاسی می پردازیم، ابتدا پدیده سیاسی را در نظر می گیریم و پس از فهم آن و توجه به ابعاد مختلف آن، آن را به اجزا و واحدهای کوچک تر تقسیم می کنیم، آنگاه اهداف برنامه ها و روابط پدیده سیاسی را مورد توجه قرار می دهیم و علت رفتارهای آنان را درمی یابیم. پس در اینجا «رخداد یا پدیده سیاسی اجتماعی» به عنوان یک مجموعه کلی تصور می شود که از اجزا و واحدهای کوچک تری تشکیل یافته است. این اجزای کوچک، حکم آجرهای ساختمان را دارند، آنگاه که روی هم سوار شوند، ساختمان به وجود می آید. ذهن با تفکر و دقت، پدیده را می شکافد و اجزای تشکیل دهنده آن را از هم تفکیک می نماید، در این مرحله اجزا و عناصر از یکدیگر مجزا هستند، بنابراین بررسی و مطالعه بر روی آنها سهل است، سپس ذهن به کشف روابط و اتصال های بین اجزا و عناصر می پردازد و آنها را برای خود توصیف و تبیین می کند.
ادامه موضوع تجزیه و تحلیل را در شماره آینده پی خواهیم گرفت.