آموزش خبرنویسی(20)

آموزش خبرنویسی(20)

فنون مصاحبه

اسماعیل کوشکباغی

در شماره قبل قسمتی از اصول مصاحبه را برای شما بیان کردیم. در این شماره بخش های دیگری از آن را مرور می کنیم.
3- دقت در نحوه بیان و رفتار:
روزنامه نگار از آغاز مصاحبه باید در رفتار و گفتار خود بسیار دقیق باشد و طوری عمل کند که طرف مصاحبه مجبور باشد به شخصیت او احترام بگذارد. متین بودن، دقت در ادای کلمات و سخنان و نظمی که در طرح سوال ها وجود دارد، همه از عوامل سازنده یا نشان دهنده شخصیت روزنامه نگار است. برعکس، بد صحبت کردن، بیجا سخن گفتن، بی اطلاعی از موضوع، نشناختن طرف سبب می شود که شخصیت مصاحبه کننده کوچک جلوه کند، طرف گفت وگو نسبت به او بی اعتنا باشد و میل و رغبتی درجواب دادن به پرسش هایی که از او می شنود نداشته باشد.
4- جلب اعتماد مصاحبه شونده:
روزنامه نگار باید با اشخاصی که به مناسبت شغل و مقامشان طرف مراجعه زیاد هستند طرح دوستی بریزد و در این دوستی صادقانه اعتماد و اطمینان آنها را جلب کند. اشخاصی که شاغل در پست و مقامات حساس هستند، همیشه نمی توانند آنچه را می دانند یا آنچه را که فکر می کنند صریحاً بیان نمایند.
خبرنگار باید ثابت کند که می تواند برای شخص طرف مشورت، فردی امین و درستکار باشد، در این صورت است که وی خواهد توانست در بسیاری از مواقع از خبرها، اطلاعات و یا عقاید و نظریه های جدید آگاه شود که شاید همکاران دیگر او موفق به کسب آنها نشده باشند. در اینجا خبرنگار در حقیقت در برابر دو اصل متغایر قرار می گیرد: اول به دست آوردن و کسب هر چه بیشتر خبر و انتشار آن، دوم: حفظ اسرار منبع خبر، یعنی منتشر نکردن آن خبر. با این حال اصل اول بر اصل دوم ارجحیت دارد، مگر در موارد استثنایی که باید توجه داشت که موارد عدم انتشار خبر خیلی محدود است و روزنامه نگاران غالباً در موارد لزوم با نقل از یک منبع موثق یا یک مقام صلاحیت دار و نظایر آن خبر را در اختیار مردم می گذارند بدون آنکه منبع خبر را منتشر سازند و گرفتاری و ناراحتی برای دهنده خبر به وجود آورند.
به هر صورت جلب اعتماد طرف مصاحبه : حتی اگر فقط یک بار با کسی مصاحبه شود : برای موفقیت آن شرط لازمی است و مصاحبه شونده ای که به مصاحبه کننده اعتماد نداشته باشد از بیان بسیاری از مطالبی که برای خویشتن ناراحت کننده تشخیص می دهد، خودداری خواهد کرد.
5- توجه به سخنان مصاحبه کننده و یادداشت برداری:
برای جلب علاقه و اشتیاق طرف گفت وگو، روزنامه نگار باید در تمام مدت مصاحبه به دقت به سخنان او گوش فرا دهد و حتی اگر قسمت هایی از سخنان او کم اهمیت و یا کم ارزش باشند، طوری رفتار کند که گوینده هیچ گاه به رغبت مصاحبه کننده در سخنانش تردید ننماید.
خبرنگار همچنین باید مطالبی را که طرف مصاحبه کننده بیان می کند، یادداشت نماید. یادداشت برداری از سخنان گوینده این احساس را نیز دارد که توجه مصاحبه کننده را به این سخنان آشکار می سازد و گوینده را به بیان بهتر و کاملتر تشویق می نماید. با این حال گاهی نیز دیده شده است که یادداشت برداری اشخاصی را که مطالب مهمتری برای گفتن دارند ترسانیده و آنها را به احتیاط در بیان نظرات واداشته است و به این جهت خبرنگار باید تشخیص دهد که عمل او چگونه اثری بر طرف مصاحبه شونده می گذارد. در صورتی که برداشتن یادداشت موجب خشنودی او می شود، سخنان او را هر چه کامل تر روی کاغذ بیاورد و اگر به عکس او را به احتیاط وامی دارد حتی المقدور از برداشتن یادداشت پرهیز کند.
6- مبارزه با سکوت مصاحبه شونده:
گاهی اوقات خبرنگار با وجود زیرکی و مهارت کاملی که برای گرفتن وقت ملاقات از یک شخص به کار می گیرد، اما هنگام ملاقات با امتناع طرف از صحبت و سکوت وی مواجه می شود و نیز گاهی مصاحبه شونده حاضر به پذیرفتن خبرنگار می شود و به پاره ای از پرسش های او پاسخ می گوید اما حاضر نیست راجع به بعضی از موضوعات صحبت کند و نظر خود را بگوید. قاعده کلی در این موارد این است که خبرنگار نباید با اولین امتناع و شکست مأیوس شود و عقب نشینی کند. او باید به همه وسایلی که در اختیار دارد و تمام چیرگی های شخصی خویش برای رام کردن و آماده کردن شخصیت مصاحبه شونده متوسل گردد و سکوت او را بشکند. سماجت، شرطی که اگر با تدبیر باشد، شرط موفقیت است. این گونه ملاقات ها غالباً نامطبوع است. خبرنگار به هیچ وجه نباید زود عصبانی شود و در برابر مصاحبه شونده واکنش بد نشان دهد، زیرا عصبانی شدن شکست مأموریت را حتمی می سازد.
به هر حال اگر روزنامه نگار با تمام مساعی خود باز هم با ناکامی روبه رو شود، ممکن است از این شکست و ناکامی نیز خبر جالبی تهیه کند و پیروزی را در جبهه ای دیگر تأمین نماید.
7- تصویربرداری از مصاحبه شونده:
در مواقعی که با شخصیتی مصاحبه می شود، بهتر است عکس او را نیز برای چاپ تهیه کرد. عکس گرفتن از مصاحبه شونده دو فایده دارد، نخست آنکه اشخاص معمولاً با ملاحظه عکاس راضی تر می شوند مطالبی را بگویند و عکس، انگیزه ای برای وادار کردن آن به انجام مصاحبه یا پاسخ دادن به همه سوالات است. دوم اینکه نتیجه مصاحبه ای که همراه با عکس مصاحبه کننده و مصاحبه شونده در حین مصاحبه به طور زنده گرفته شود بهتر است. علاوه بر نکات هفت گانه ای که از سوی دکتر معتمدنژاد ارائه شده، نکات دیگری به عنوان «نکات لازم برای انجام یک مصاحبه خوب» از سوی دو صاحب نظر دیگر بیان شده است که در شماره بعدی به آن اشاره خواهیم کرد.

به نقل از هفته نامه صبح صادق  شماره412